Çocuklarda Cinsel Kimlik Gelişimi ve Bu Dönemde Dikkat Edilmesi Gereken Temel Unsurlar

Cinsel kimlik gelişimi, çocuğun kendi bedenini ve bedeninin farklı bölgelerindeki duyumları keşfetmesi, kendi cinsiyetinin fiziki ve sosyal olarak farkına varması, başkalarının cinsiyetlerini ayırt edebilmesi, anne/baba ile özdeşim yapması, cinsiyet normlarına göre hareket etmesi gibi olguların bütününe denir.

Çocuklar 2 yaşından sonra iki ayrı cinsiyet olduğunu fark eder. 2 yaşındaki bir çocuk karşı cinsteki kişinin cinsel organını gördüğünde bir farklılık olduğunu anlayabilir ve bu farklılığın sebebini sorabilir. Bu farklılığı sorguladığında doğru şekilde bir açıklama yapılması ve tüm sorularına yaşına uygun şekilde basit ve net cevaplar buluyor olması gerekir. 

Yapılan çalışmalar çocukların kendi cinsiyetlerini ortalama 30 aylıkken anlamaya başladıklarını göstermiştir. 3 yaş dönemiyle birlikte cinsel gelişim belirgin bir şekilde hızlanacaktır. Bu dönemde, cinselliğe karşı bir merak başlar ve haz duyulan bölge cinsel organlardır. Çocuk kendi bedenini tanımak ister ve cinsel organına dokunabilir, bu olduğu zaman çocuğa kızmak veya onu utandırmak çocuğun bedeninden ve cinsellikten utanmasına yol açabilir.

3 yaşından itibaren bebeklerin nasıl olduğunu ve nasıl dünyaya geldiğini merak etmeye başlarlar.  Bu dönemde özellikle etrafınızda hamile bir kadın varsa bebeklerin nasıl oluştuğu ve dünyaya nasıl geldiklerini öğrenmek isteyecekler ve bu süreci sorgulayacaklardır.

4 yaşına gelen bir çocuk, toplumda kadın-erkek ayrımını yapabilir. Kendinin kız ya da erkek olduğunu çok rahat şekilde  söyleyebilir. Yaş ilerledikçe kızlar kızlarla, erkekler ise erkeklerle birlikte vakit geçirmeye başlarlar. Çocukların kendi cinsel kimlikleri belirginleştikçe toplumsal normlara göre renk tercihleri, oyuncak tercihleri, kıyafet tercihleri, arkadaş tercihleri kendi cinsel kimliği etrafında şekillenir. 

4–6 yaşlar ise, çocuğun kendi cinsiyetine özgü davranışlarının pekiştiği yıllardır. Çocuklar cinsiyete ilişkin roller sergilemeye başlar. Çocuk oyunlarında anne, baba vb roller benimsenir, bir anlamda cinsel kimliğe sahip çıkma başlar. Renk seçimi, kıyafet seçimi gibi konularda erkeğe veya kıza özgü tercihler gözlenir. Anne, baba veya evdeki büyük kardeşle özdeşime bağlı sergilenen davranışlar; örneğin annenin makyaj malzemelerini kullanma, baba gibi giyinme gibi örnekler de cinsel kimliğe sahip çıkma ile ilgili sayılabilecek çeşitli davranışlardır.

Cinsel Kimlik Döneminde Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gereken Unsurlar; 

-Çocukların her yaşta sorabilecekleri tüm sorulara hazır olmak gerekir. Bu soru bu yaşta sorulur diye her hangi bir yargı yoktur.

Sorular hiç beklemediğimiz bir anda gelebilir ve çocuğun sorularına yaşına uygun şekilde cevap bulması gerekir. Soruları cevapsız kalan çocuklar farklı kanallar vasıtasıyla aydınlanmaya çalışabilir fakat bu dönemde çocuk doğru bilgiyi her zaman aile kanalıyla öğrenmelidir.

-Anne mi sorusunu cevaplamalı ya da baba mı diye bir kural yoktur. Çocuk o an hangi ebeveynine cinsellikle ilgili soru sorarsa o ebeveyn çocuğun sorusunu uygun şekilde cevaplamalıdır.

-Tuvalet eğitimi süreci oldukça hassas ve önemli bir süreçtir. Çocuğun hazır bulunuşluğunu gerektirir. Gerekli sinyaller aldığında ve çocuk hazır olduğunda tuvalet eğitimine başlamak gerekir.  Bu süreçte oldukça sabırlı davranılmalı, sakin tavırlar sergilenmeli ve zorlayıcı ya da baskı içeren tepkiler gösterilmemelidir. 

-Çocuğunuzun yanında giyinmek, soyunmak, tuvalete girmek, birlikte duş almak yanlıştır. İnsanlar arasında bedensel bir sınırın, gizliliğin ve mahremiyetin olduğu mesajını vermek önemlidir. Bu dönemde çocuklar anne ve babaların özel bölgelerini görmek isteyebilirler bu gibi durumlarda çocuğunuza mahremiyetten bahsetmek en doğru yaklaşımdır.

-Çocuklara “aşkım” , “sevgilim” ,“hayatım” gibi sevgi sözcükleri kullanarak onlara hitap etmek doğru değildir. Çocuk bu dönemde ödipal dönemdedir ve çocuğun algısı bozulabilir. Ayrıca çocukları dudaktan öpmek de yanlıştır. 

-Çocuğun kendisine ait bir odasının olması, anne ve babasıyla yatmaması, kendi yatağında tek başında uyuyor olması gerekir.

-Çocukların karşıt cins oyun ve oyuncaklarına yöneldiği için suçlanması doğru değildir. Oyuncakların cinsiyeti yoktur. “Bunlar kız/erkek oyuncakları, sen kız mısın/erkek misin ki onlarla oynuyorsun” şeklinde suçlayıcı yargılamalardan kaçınılmalıdır.

Çocukluk dönemindeki mastürbasyon nedir ve bu davranış karşısında aileler ne yapmalıdır? 

Çocukluk çağı mastürbasyonu, çocukların cinsel bölgesine dokunarak kendini uyarması ve rahatlama sağlaması durumudur. Genellikle çocuk rastlantısal olarak haz aldığını keşfeder ve bu davranışı sonrasında devam ettirir. Bu keşif bebeklik döneminde bile başlayabilir. Bebeğin yıkanma ve alt değiştirme esnasında ilk cinsel duyguları ortaya çıkar. Çocuk cinsel organına dokunabilir ve haz verici duygunun tekrar yaşanmasını istemesi doğaldır. Çeşitli araştırmalar çocukluk mastürbasyonun kız çocuklarda erkeklere göre daha sık görülmekle olduğunu ortaya çıkarmıştır. 

Çocuklarda mastürbasyon ya da sürtünme davranışı gözlemlendiğinde yargılama, kızma, cezalandırmadan kesinlikle kaçınılmalıdır. Çocuk asla utandırılmamalı ve ayıplanmamalıdır. Ailenin bu şekildeki davranışı çocuğun mastürbasyona daha çok odaklanmasına ve davranışın pekişmesine neden olmaktadır.

Anne babalar ve bakım verenler bu dönemde sakinliğini korumalı ve çocuğun hangi zaman dilimlerinde bu davranışa daha çok yöneldiğini tespit etmelidir. Belirledikleri zaman dilimleri için davranış ortaya çıkmadan önce çocuğa bu davranışın yerine geçebilecek yeni bir seçenek sunmak yararlı olacaktır.

Davranış gözlemlendiğinde çocuğu uyarmadan, kızmadan, yargılamadan dikkatini başka bir yere odaklanması sağlanmalıdır. O an çocuğu başka bir şey yapmaya teşvik etmek, çocukla oyun kurmak, başka bir konu hakkında konuşmak çocuğun dikkatini dağıtabilir. 

Çocuğa, başkalarının önünde bu davranışı yapmasının insanları rahatsız edebileceğini söyleyerek yer göstermek daha uygundur. (odanda yapabilirsin gibi). 

Çocukta mastürbasyona neden olan belirgin bir sorun varsa (ilgisizlik, kaygı, enfeksiyon, istismar vb.) bu sebepleri ele almak ve buna çözüm bulmak gerekmektedir. 

Çocukluk mastürbasyonu bir çok çocukta görülen zararsız bir belirti olmakla birlikte anne babanın konuya aşırı önem vermesi ya da yaşadıkları kaygıyı çocuğa hissettirmeleriyle birlikte çocukta suçluluk duygusu oluşabilmektedir. Çocuğun günlük aktivitelerini engelleyici, aşırı ve sürekli mastürbasyonun büyük bir problemin işareti olabileceği unutulmamalıdır. Eğer 6 yaşından sonrada yoğun olarak mastürbasyon devam ediyorsa bir uzman desteği alınmalıdır.

Uzman Psikolog Selcen Şen