Çocuklarda Kaka Tutma Problemlerinin Nedenleri ve Çözüme Yönelik Öneriler

Genellikle 2-4 yaş aralığında tuvalet eğitimi sürecini tamamlamış çocuklarda görülen bir problemdir. Tuvalet eğitiminin kazanıldığı bu yaş döneminde  çevresel ve psikolojik faktörler çocuğu etkilemektedir. Anal dönemde olan çocuk dışkılamayı, yitirme, vücudundan bir parçanın kopması şeklinde algılar. Böylelikle durum çocuk için korkutucu ebeveyn için ise kaygı verici bir hal alır.

Peki, çocukların kaka tutma sorununun nedenleri nelerdir?  -Bu durum yetişkinlere anlamsız gelsede, çocuk vücudundan bir parçanın kopacağını düşünebilir ve kendine ait bir parçayı bıraktığına inanarak bu durumdan tedirginlik duyabilir. -Çocuk kaka tutmaya acı verici bir deneyim sonrasında başlayabilir. Çocukta bu deneyimin akabinde “Kaka yaptığımda acıyacak.” düşüncesi oluşabilir. Çocuk kakasını tuttuğu için kabız olur ve sonrasında gerçekten canı acır ve bu kısır döngü devam eder. -Ebeveynlerin kontrol duygusu çok yoğun olduğunda, çocuk bu kontrol ihtiyacını ve gücünü kendi elinde tutmaak ister. (Örn; kaka tutma, uyku, yemek yeme vb). -Çocuk 2-4 yaş döneminde “özerklik” dönemindedir. Yaşadığı bu gelişimsel dönemde “ Benim istediğim olacak, kontrol bende, kakaya hakimim.” yaklaşımıyla sadece kendi istediğinde kakasını yapabilir. -Çocuk, tuvalet eğitimi hikayesinde yanlış tutumlarla karşılaşmış olabilir. Her çocuk için oldukça hassas olan bu süreçte anne babasından gelen zorlama, baskılanma, cezalandırma ya da farklı ısrarcı tutumlar çocukta kaygıya ve akabinde de kaka tutmaya sebep olmuş olabilir. -Mükemmelliyetçi anne-baba tutumlarıyla birlikte erken dönemde verilen tuvalet eğitimi ve katı kurallar kaka tutmaya sebebiyet verebilir. -Aile içinde yaşanan stres faktörleri, ebeveynler arası yaşanan problemler ve çocuğun taşınma, kardeş gelişi vb. gibi yaşadığı ardışık problemlerin de kaka tutmaya neden olabildiği görülmektedir.

Kaka tutma problemi için çözüme yönelik neler yapılabilir ?  -Her şeyden önce çocuğun fiziksel bir problemi olup olmadığını anlamak adına ayrıntılı bir çocuk doktoru değerlendirmesi almak ve kaka tutma durumuna sebebiyet verecek sağlıksal bir problemin olmadığından emin olmak gerekir. -Çocuğun tuvalete düşme kaygısı olabileceğini düşünerek; tuvalet için çocuk aparatı ve ayaklarının kaymaması için basamak kullanılmalıdır. -Evde kaka ve tuvaletle ilgili konuşmamak bu konunun evde gündem olmamasına dikkat etmek oldukça önemlidir. Çocuğa sürekli kakası ın hatırlatılması doğru değildir. -Çocuğun bezine ya da tuvalete zorla kakası yaptırılmaya çalışılmamalıdır. -Aile bu dönemde yaşadığı kaygıyı ve kendi duygusunu çocuğa yansıtmamalıdır. -Çocuğun tuvaletinin geldiğini gözlemlediğimizde, “Tuvaletin gelmiş gibi görünüyor.” gibi yansıtmalar yapılabilir. -Çocuk kakasını çamaşırına ya da bezine yaptığında temizlik sürecine çocukta dahil edilebilir. “ Gel çamaşırını birlikte değiştirelim vb.” -Çocuğun bu durumda yaşadığı duyguyu anladığınızı ifade eden yansıtma cümleleri kullanılabilir. “Sen karar verdiğinde olacak.” “Biliyorum ki hazır olduğunda tuvalete yapacaksın.”

-Tuvalet eğitimi kazanmış ve kakayı beze yapan çocuklarda çocuğu zorlamadan gün koymak işe yarayabilir. (Örn: doğum günü, yılbaşı vb.) -Bu dönemde aile, içinde çocuğun kaygılanmasına sebep olacak faktörler varsa bunlar aile tarafından kontrol edilip, gözden geçirilmelidir. -Çocuğun tuvalet sorumluluğunu mümkünse tek kişi almalıdır. Evdeki tüm yetişkinlerden konuyla ilişkili şeyler duymamalıdır. -Dışkıyı yumuşatmak için çocuğun beslenmesine bu dönemde ekstra özen göstererek, çocuğun bol lifli gıdalar tüketmesi ve bol sıvı alması sağlanmalıdır. -Bu dönemde kakaya anlam yüklememek çok önemlidir. Çocuk kakayı tuvalete yaptığında abartılı tepkiler vermemek gerekir. Çocuğun kakasını yapması ödüllendirilmesi gereken değil, olması gereken bir durumdur. -Bu dönemde çocuğa kaka tutmayı konu alan çocuk hikaye kitapları okunabilir. -Su, kinetik kum, kil gibi doğal oyun malzeleri tercih edilebilir. -Aile bu süreçte sakin olmalı ve sabırlı davranmalıdır. Kaygı virüs gibi bulaşıdır. Bu süreci şefkat ve sabırla geçirmek hem ebeveyne hem de çocuğa iyi gelecektir. -Pek çok durumda olduğu gibi kaka tutmada da çocuğun ebeveyniyle bire bir kaliteli vakit geçirmesi, anne babanın oyunun sihirli gücünden yararlanması oldukça kıymetlidir.

Selcen Şen,Uzman Psikolog